KORTE EN DUIDELIJKE TIPS VOOR ONDERZOEKSOPDRACHTEN EN -TENTAMENSTOF (HBO/MBO+).
HET FORMULEREN VAN EEN GOEDE PROBLEEMSTELLING (4 OEFENINGEN MET UITLEG)
In dit artikel: Aan de hand van 4 situaties leer je wat een juiste probleemstelling is en wat foute probleemstellingen zijn en waarom.
Waar moet een probleemstelling aan voldoen? Ezelsbruggetje.
Voorbeeld fouten: De gesloten vraag. De onderzoeker met een vooroordeel. Vooroordeel, nou en! De probleemstelling gaat over ander probleem. Twee problemen in de probleemstelling. De probleemstelling bevat een onmeetbaar, vaag onderwerp. Aspecten onderzoeken in plaats van het hele probleem.
TIPS: Praktisch zijn. Reflecteer. Probleemdiagnose mag tijd kosten!
Voor het tentamen Methoden en Technieken van onderzoek en voor scripties moeten studenten leren om de probleemstelling te formuleren. De probleemstelling noemen we ook wel centrale vraag of hoofdvraag. Op het tentamen krijgen de studenten een case voorgelegd waar ze dan zelf de probleemstelling bij moeten verzinnen.
Een aantal belangrijke regels voor een goede probleemstelling zijn:
- Het moet een ‘open vraagstelling’zijn (geen gesloten vraag die je met JA of Nee beantwoordt).
- Verboden woorden in de probleemstelling zijn : en , of (dan ga je namelijk twee problemen onderzoeken)
- Het antwoord op de probleemstelling is de hele oplossing van het probleem.
- Er mogen geen vooroordelen/ aannames in je probleemstelling staan.
TIP: Een aantal fouten wordt voorkomen door het volgende ezelsbruggetje : Laat je probleemstelling beginnen met de woorden Op welke wijze…. of In hoeverre…..
-Gebruik ‘Op welke wijze…’ wanneer er al een idee is over een oplossing van het probleem maar de vraag is meer HOE.
-Gebruik ‘In hoeverre…’ wanneer er een idee is over de oplossing van het probleem maar de vraag is niet alleen HOE maar het is ook nog niet zeker OF het wel een goed oplossing is.
Hier volgen 4 oefenopgaven met uitwerkingen. Lees de case, probeer eerst zelf de probleemstelling te bedenken en controleer dan je antwoord.
———————–
Opgave 1.
De firma ’Huizen & Co’ verkoopt inmiddels 10 jaar mobieltjes van alle merken. Het afgelopen jaar daalde de verkoop sterk. “Als het zo doorgaat kunnen we over 3 maanden de tent wel sluiten” vertelt de directie. “Het komt allemaal door de opkomst van de webshops”, zegt verkoper Arie.“ Kunnen we dat niet uit laten zoeken door een student?”
Vraag: Bedenk zelf een goede probleemstelling voor het onderzoek.
———————-
Juist antwoord:
In hoeverre heeft de daling van de verkoop van mobieltjes bij de firma Huizen & Co te maken met de opkomst van webshops?
Foute probleemstellingen en uitleg waarom:
Fout 1: Komt de daling van de verkoop door de komst van de webshop?
Fout 2: Zijn de mobieltjes van de firma Huizen & Co te duur?
Fout 3: Welke promotie moet de frima Huizen & Co doen om meer klanten te krijgen?
Fout 1 en fout 2: Deze probleemstellingen zijn fout want het zijn gesloten vragen (waar je alleen JA of NEE op kan antwoorden). Een PRAKTIJKGERICHT onderzoek moet vooral ook bruikbaar zijn en praktisch. Niet alleen opzoek gaan naar JA/NEE antwoorden maar ook WAAROM vragen zodat de ondernemer veel te weten komt over zijn probleem. Fout 3: Hier ga je er al vanuit dat het aan de promotie ligt (vooroordeel). Je onderzoekt dan dus alleen of jouw (voor)oordeel klopt. Dat is niet genoeg. In hoeverre…. is een handige formulering voor deze case. Want het is ten eerste nog niet zeker DAT het probleem veroorzaakt wordt door de Webshops. Ten tweede willen we niet alleen weten OF het zo is, maar we willen ook begrijpen WAT dan de invloed van de webshops is.
Vooroordeel , nou en! Is er ook een andere oplossing? Jawel maar dan moet je dat beargumenteren. Op welke wijze kan de firma Huizen & Co het beste reageren op de concurrentie die veroorzaakt wordt door webshops?
Als je dit als probleemstelling formuleert dan ga je er helemaal aan voorbij dat het probleem NIETS met de webshops te maken hoeft te hebben. Je gaat er al vanuit dat de webshops de oorzaak zijn van de dalende verkoop (vooroordeel). Er is echter ook een voordeel: Het antwoord op deze vraag is dat de ondernemer een aantal tips krijgt hoe hij het beste op de concurrentie van webshops kan reageren. Je neemt dus het risico dat je het verkeerde probleem onderzoekt maar als je gelijk hebt dan wint de ondernemer veel tijd. Want jouw onderzoek levert hem goede adviezen. (Stel echter dat de dalende verkoop wordt veroorzaakt door de nieuwe verkoper die ze in dienst hebben genomen…. en die heel brutaal is tegen klanten en niets snapt van het product…).
———————–
Opgave 2
Het St. Anna Zorgcentrum in Vleuten kent een hoog ziekteverzuim onder het personeel. Het gevolg is dat de zorg aan de bewoners gevaar loopt. Bovendien komt er steeds meer werk te liggen bij de rest van de medewerkers. Er zijn inmiddels signalen dat ook de gezonde medewerkers overwerkt raken. Hoofd personeelszaken Marjon Eggerink krijgt van de directie de opdracht om op korte termijn met oplossingen te komen voor het probleem….
Vraag: Bedenk zelf een goede probleemstelling voor het onderzoek.
———————–
Juiste antwoord:
Op welke wijze kan St. Anna Zorgcentrum het ziekteverzuim terugdringen?
Foute probleemstellingen en uitleg waarom:
Fout 1: Hoe komt St. Anna Zorgcentrum aan goed personeel?
Fout 2: Wat is de oorzaak van het hoge ziekteverzuim bij St. Anna Zorgcentrum en wat kan eraan gedaan worden?
Fout 3: Stress op de werkvloer, wat valt daaraan te doen?
Uitleg
Fout 1: Je ziet dat deze probleemstelling fout is door hem goed te lezen en je af te vragen: Wat levert het onderzoek op? Antwoord: Dit onderzoek geeft als antwoord allerlei manieren om aan goed personeel te komen. Lost dat het ziekteverzuim op?? Nee. De probleemstelling gaat over een ander probleem. Fout 2: Deze probleemstelling is fout omdat het eigenlijk twee problemen onderzoekt. Je hebt namelijk het woordje EN gebruikt. Het onderzoek bestaat daardoor dus uit 2 onderzoeken. En dat mag niet. Het moet gaan om één onderzoek. Wat is de oorzaak van het hoge ziekteverzuim? Wat kan eraan gedaan worden? De eerste vraag levert alleen de oorzaak op en dat is nog geen oplossing! De tweede vraag is alleen de oplossing (zonder de oorzaak te weten…). Fout 3: Stress op de werkvloer kan inderdaad een oorzaak zijn. Maar je mag niet zomaar aannemen dat stress de oorzaak is. Het risico dat je neemt is dat je na een paar maanden onderzoek erachter komt dat het niet door de stress komt…. En dan heb je voor niets onderzoek gedaan. Bovendien is er een ander probleem: Wanneer je onderzoek zou gaan doen naar stress op de werkvloer kom je op een onmeetbaar ‘vaag’ onderzoeksgebied. Wat is stress? Het is een onderwerp dat te maken heeft met psychologie. Praktijkgericht onderzoek houdt zich niet met ‘vage’ onderwerpen bezig. Het moet praktisch blijven.
———————–
Opgave 3.
Social media spelen soms een belangrijke rol voor de goede naam van een bedrijf. Hotel Blijker in Sassen krijgt de laatste tijd steeds meer te maken met negatieve berichten op social media. Deze teksten worden door gasten geplaatst op zogenaamde reviewsites. Eigenaar Hans de Beer is niet blij met de commentaren op zijn hotel. Hij snapt niet welke gasten de commentaren schrijven want hij heeft rondgevraagd en nauwelijks gasten gevonden die het met de commentaren eens zijn. Hij heeft ook geprobeerd om telefoonnummers van de gasten te achterhalen om eens navraag te kunnen doen. Uiteindelijk besluit hij om een onderzoek te laten doen door een afstudeerder.
Vraag: Bedenk zelf een goede probleemstelling voor het onderzoek.
———————–
Juiste antwoord:
Op welke wijze kan Hotel de Blijker omgaan met commentaren over het hotel op reviewsites?
Foute probleemstellingen en uitleg waarom:
Fout 1: Hoe kan Harm de Beer aan de telefoonnummers van de gasten komen die commentaar leveren op zijn hotel?
Fout 2: Wat is er mis met de service van Hotel de Blijker in Sassen?
Fout 3: Hoe denken de gasten van Hotel de Blijker over de service?
Fout 1: Onderzoek naar telefoonnummers levert alleen op dat Harm meer te weten komt over de gasten die commentaar geven. Het is slechts een van de aspecten en het is nog geen oplossing! Fout 2: Als je dit gaat onderzoeken dan ga je er dus al vanuit dat er iets mis is met de service. Maar dat is nog helemaal niet onderzocht. Bovendien zal je natuurlijk wel verbeterpunten vinden (alles kan altijd beter) maar dat wil niet zeggen dat de commentaren zullen stoppen. Fout 3: Onderzoek naar de mening van gasten lost het probleem nog niet op dat er commentaren op reviewsites worden geplaatst.
Op welke wijze …. levert als antwoord een oplossing op. Het onderzoek moet gaan over de commentaren op de reviewsite. Want DAT is het hoofdprobleem. Immers, het probleem is niet dat de service beter kan. Het hoofdprobleem is dat mensen commentaren plaatsen op reviewsites en dat Harm niet weet hoe hij daarmee om moet gaan.
———————–
Opgave 4
Een huisrobot als waakhond dat is de uitvinding waarmee Karel Steenstra en Jo Klapwijk hun fortuin willen maken. Het ziet eruit als een kleine stofzuiger zonder slang en zonder snoer die geheel zelfstandig door de woning rijdt. Ze hebben de robot Robogard genoemd. Uitgerust met 4 camera’s en microfoontjes rijdt de machine voortdurend rond en geeft een alarmsignaal wanneer er een inbreker is. Niet alleen gaat het alarm af maar ook worden er fotoos gemaakt en doorgestuurd naar de eigenaar van het pand. De familie en vrienden die een eerste versie van de robot hebben gezien vinden het een geweldig produkt. Dus geven de uitvinders opdracht om onderzoek te doen.
Vraag: Bedenk nu zelf een goede probleemstelling voor het onderzoek.
———————–
Juiste antwoord:
In hoeverre is er belangstelling in de markt voor de automatische bewakingsrobot Robogard?
Foute probleemstellingen en uitleg waarom:
Fout 1: Wat is de beste verkoopprijs voor de robot?
Fout2: Hoe kunnen Karel en Jo het beste reclame maken voor hun uitvinding?
Fout3: Wat is een goede naam voor het product?
Fout 1: De verkoopprijs is natuurlijk belangrijk maar het is niet het enige dat belangrijk is. Wanneer je alleen de verkoopprijs onderzoekt dan heb je nog geen antwoord op alle vragen. Dat is niet erg praktisch. Fout 2: Reclame is natuurlijk belangrijk maar het is niet het enige dat belangrijk is. Het is bovendien niet logisch om al in reclame te investeren wanneer je niet eens weet of er wel belangstelling is voor het product. Fout 3: Onderzoek naar de naam van het product is natuurlijk interessant maar is niet het enige en zeker niet het belangrijkste om te onderzoeken.
Door de probleemstelling te formuleren met de woorden ‘In hoeverre’ krijg je een brede opzet voor je onderzoek. Je gaat niet alleen kijken of er wel belangstelling voor het product is. Je gaat ook onderzoeken hoe groot die belangstelling is en waar de belangstelling van afhankelijk is.
Tips
Denk praktisch: Zorg er voor dat het antwoord op je probleemstelling een oplossing oplevert voor het probleem zodat je niet nog meer onderzoeken moet doen.
Reflecteer op je probleemstelling: Als je een probleemstelling hebt bedacht schrijf deze op. Probeer antwoord te geven op de probleemstelling. Wat voor antwoorden kunnen er uit de probleemstelling komen die je hebt bedacht? Vraag je af of het zeker is dat de opdrachtgever met jouw antwoorden binnen enkele weken zijn probleem kan oplossen.
Probleemdiagnose mag tijd kosten.
Het kost veel denktijd om uit een verhaal de probleemstelling te halen. Veel studenten vinden het raar dat je daar zo lang over na moet denken. Het is echter de belangrijkste vraag van een onderzoek. Vergelijk het eens met iemand die ziek is en die naar de dokter gaat. Wat kost de meeste tijd? Het voorschrijven van de pillen? Het sturen van de rekening? De meeste tijd is nodig om te bedenken WAT nu precies het probleem is. De kunst is juist om de juiste diagnose te stellen. Dat mag best wat denkwerk kosten. Want als er een verkeerde diagnose wordt gesteld …..
The Research Company BV is een full-service onderzoeksbureau dat u kunt inschakelen voor onderzoekswerkzaamheden. De educatieve afdeling van Research Company deelt kennis en ervaring met studenten. Zij profiteren van de duidelijke artikelen over onderzoekstheorie, methoden en technieken en gratis hulpmiddelen zoals de gratis software voor online enquêteren en Rekenhulp om steekproefomvang, nauwkeurigheid en betrouwbaarheid te berekenen.
(Er is veel zorg besteed aan deze uitleg. Het is begrijpelijk geschreven met duidelijk voorbeelden. Maandelijks lezen 4000 HBO (en WO) studenten een of meer van de artikelen van Research Company. Als je geholpen bent met dit artikel dan kun je andere studenten ook een beetje helpen door het artikel te delen in je netwerk).